بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های سیب بومی خراسان بر اساس خصوصیات مورفولوژی و پومولوژی

با توجه به تنوع ژنتیکی سیب استان خراسان، شناسایی، جمع آوری و ارزیابی توده ها جهت استفاده برنامه های تحقیقاتی آتی و حفاظت دائمی آن ها ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی 12 ژنوتیپ سیب بومی خراسان با استفاده از دستورالعمل ملی آزمون های تمایز، یکنواختی و پایداری (dus)، در باغ کلکسیون سیب ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق طی سال های 91-1389 انجام شد. به منظور ارزیابی صفات مورفولوژی درخت و پومولوژی میوه، 12 ژنوتیپ سیب شامل تربتی، خوجه حصار، اوغاز شیروان، علیموری دوم، کمپوتی، خوجه تربت، اربابی بجنورد، شیخ احمد تبریز، مربایی، عباسی، شیخ امیری و گلمکانی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اندازه میوه در ژنوتیپ های مورد بررسی اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند، به طوری که ژنوتیپ های گلمکانی با 67/181 و مربایی با 1/7 گرم وزن، به ترتیب بزرگ ترین وکوچک ترین اندازه میوه را به خود اختصاص دادند. نتایج حاصل از ارزیابی صفات رویشی در بین ژنوتیپ ها حاکی از عکس العمل متفاوت آن ها می باشد، به طوری که طول پهنک، عرض پهنک و قطر شاخه یکساله در ژنوتیپ اوغاز و طول میانگره و رشد شاخه یکساله در ژنوتیپ گلمکانی نسبت به سایر ژنوتیپ ها بیشتر بود. نتایج بررسی همبستگی صفات نشانگر وجود رابطه مثبت و معنی دار بین قطر میوه با صفات طول میوه، وزن میوه، عرض گودی چشم، عرض گودی دم و قطر گل بود. علاوه بر این عملکرد میوه با صفات قطر میوه و وزن میوه همبستگی قوی مثبت و معنی داری داشت. همبستگی عملکرد میوه با سایر صفات مورد مطالعه معنی دار نبود. تجزیه خوشه ای صفات نشان داد که ژنوتیپ ها از نظر زمان رسیدن میوه، در پنج گروه بسیار زود رس، زود رس، متوسط رس، دیر رس و خیلی دیر رس قرار گرفتند. ژنوتیپ های تربتی، خوجه حصار، علیموری وخوجه تربت درگروه بسیار زود رس و زود رس، اوغاز شیروان، کمپوتی، شیخ امیری شیروان، مربایی وشیخ احمدی تبریز در گروه متوسط رس و ژنوتیپ اربابی در گروه دیر رس و ژنوتیپ عباسی و گلمکانی به عنوان ژنوتیپ های بسیار دیر رس برداشت شدند. با توجه به کمبود ارقام میان رس، ژنوتیپ شیخ امیری قابل توصیه بوده و ژنوتیپ سیب مربایی به دلیل ریز بودن میوه و رشد رویشی کم می تواند به عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرد.